Punktem zwrotnym w jej życiu — podobnie jak w moim własnym — było uświadomienie sobie, że Bóg istnieje na zewnątrz, poza mną, w sposób niezależny ode mnie i tego, co o Nim myślę.

Nie trawie ksiazek o milosci

Ciekawe czy owe panie czerpią z nich na co dzień inspiracje do życia czy tylko tęsknią do romantycznie opisanych cudzych przygód

Trylogię Krystyna, córka Lawransa, która w 1928 roku przyniosła Sigrid Undset Literacką Nagrodę Nobla, znają w Norwegii wszyscy. Tytułowa Krystyna to kobieta, z którą się utożsamiamy. Mieszkanka średniowiecznej Norwegii może być równie dobrze jedną spośród nas. Zawzięta, namiętna i niecierpliwa, dojrzewa powoli — wśród udręki i trudu. Walczy z Bogiem do końca swoich dni — jej wola ściera się z Jego wolą. Żyje pełnią życia w bliskim kontakcie z przyrodą. Zakochuje się w mężczyźnie, który zawodzi jej oczekiwania. Wszystkie kobiety marzą o kimś takim jak Erlend, pomimo jego błędów. Undset opisuje sylwetkę mężczyzny, jego urodę, muskuły, brawurę. I my zakochujemy się w Erlendzie. W jego męskości. Przynajmniej tej cielesnej.

Krystyna uosabia kobiecość. Jej życie jako kobiety i matki opisane jest z poczuciem najwyższego realizmu. Gdy byłam w ciąży z moim pierwszym dzieckiem, przypomniało mi się nagle, w jaki sposób Krystyna uświadomiła sobie, że jest w odmiennym stanie. Któregoś dnia w lesie poczuła, jak gdyby wewnątrz niej podskoczyła nagle mała rybka. Lekkie pluśnięcie. To jest właśnie tak. Pamiętam siebie, siedzącą w pokoju w 20. tygodniu ciąży znanej mi dotąd tylko z teorii. I wtedy nagle to poruszenie wewnątrz mojego łona! Pierwszy sygnał od mojego dziecka. Nie zapomnę nigdy tej chwili.

Kiedy Undset opisuje pracę Krystyny i moment narodzin dziecka, wszystko pozostaje równie realistyczne. Pierwszy poród omal jej nie zabił. Trwający godzinami ból, lęk przed śmiercią, przerażenie własną sytuacją. Towarzyszy jej kilka kobiet i Erlend, który okazuje się słaby i tchórzliwy. Po upływie dnia i nocy, gdy Krystyna już myśli, że umiera, przychodzi na świat dziecko. To jej pierwszy syn, który jawi jej się jako krwawy strzęp mięsa.

Myślę, że w tej scenie zwykłego porodu kobiety odnajdują same siebie. Czysty horror bez jakichkolwiek oznak romantyzmu. Nieludzki ból, który pożera całkowicie twoją fizyczną i psychiczną energię. Ryzykujesz życiem w imię innego życia. Uczestniczysz w akcie stworzenia. Dlatego jest to najgłębsze ze wszystkich możliwych doświadczeń.

Undset, która stała się dla mnie najważniejszym źródłem inspiracji, ukazuje życie odarte z wszelkich pozorów, odmawia udziału w jakiejkolwiek grze. Życie jest na to zbyt ważne i zbyt krótkie. Nie znałam jej nigdy osobiście — umarła jeszcze przed moim urodzeniem, w 1949 roku — ale ślady, jakie pozostawiła po sobie, są obecne wszędzie.

Drogi ku chrześcijaństwu
Podobnie jak Undset, nawróciłam się na katolicyzm już jako osoba dorosła, wychowana w duchu agnostycyzmu, a nawet ateizmu. Tak samo jak ona odbyłam długą intelektualną podróż wiodącą ku chrześcijaństwu i Kościołowi. Undset była intelektualistką, lecz nigdy nie teoretykiem. Zdobyła wykształcenie, choć nie było jej dane skorzystać z dobrodziejstw oficjalnego systemu edukacji. W dzieciństwie uczył ją ojciec, Ingvald Undset, profesor norweskiego. Z zapałem rozczytywała się w sagach i szybko zaczęła wykazywać talent pisarski. Po wczesnym owdowieniu matki jej rodzina żyła w Oslo raczej biednie. Undset musiała pracować, by utrzymać dom, i w wieku 17 lat objęła posadę urzędniczki. Często przechodzę Stensgaten, gdzie mieszkała razem z matką. To szara i nieciekawa ulica. Później Undset wynajmowała pokój na Industrigaten, w pobliżu mojego domu. Pracowała w dzień, pisała nocą. Jej pasja pisarska była tak wielka, że nie starczało jej czasu na sen. Również w późniejszych latach swojego życia zwykła była pisać nocami.

W jednej ze swoich najwcześniejszych powieści, Jenny z 1911 roku, opisuje podróż do Rzymu. Jenny zamieszkuje tam wraz przyjaciółmi z Norwegii. Wszyscy z nich są malarzami. Zakochuje się, wychodzi za mąż i rodzi dzieci. Mąż jednak rozczarowuje ją, nie przystaje bowiem do roli tego wymarzonego i oczekiwanego. Temat ten powraca w powieściach Undset, jak sądzę, z powodów autobiograficznych. Tęskniła za prawdziwym mężczyzną, odważnym i pełnym zalet — człowiekiem szlachetnym, takim jakich znajdywała w sagach i europejskiej literaturze, ale nie w swoim życiu. Podobnie jak Jenny, wyszła za mąż za malarza, Hansa Svarstada, z którym miała trójkę dzieci. Jedno z nich było upośledzone umysłowo. Małżeństwo było nieudane i zakończyło się rozwodem w 1919 roku, dwanaście miesięcy po narodzinach trzeciego dziecka. Motyw poszukiwania prawdziwej i szlachetnej miłości obecny jest również w powieści Krystyna, córka Lawransa. Nie dziwi nas, że poszukiwanie to wiedzie ku chrześcijaństwu. Ono musi w końcu przenieść się w sferę nadprzyrodzoną, chociaż zdarza się niekiedy spotkać ludzi, którzy są zdolni do prawdziwej miłości. To jednostki obdarzone ludzkimi, ale prawdopodobnie również nadprzyrodzonymi zaletami. Takim człowiekiem jest Lawrans, ojciec Krystyny: mocny i trzeźwy mężczyzna, urzekający powagą życia pełnego wiary. Erlend, który jest atrakcyjny fizycznie, nie posiada tej głębi i dojrzałości.

Miłość, którą Krystyna pragnęła ofiarować i której poszukiwała, to miłość totalna, ogarniająca ciało i umysł. Kochała Erlenda jako osobę. Miłość fizyczna była integralną częścią tego uczucia i jej uległości wobec niego. Krystyna zaszła w ciążę jeszcze przed ślubem, ale była to niemal naturalna konsekwencja jej pełnego oddania wobec Erlenda. Oddania, którego on nie potrafił docenić. Stało się to powodem jej osobistej tragedii, która stopniowo skłoniła ją do poszukiwań, a w końcu do odnalezienia pełni miłości w osobie Chrystusa. Poszukiwania te nie przebiegały w sposób łagodny ani łatwy. Były okupione cierpieniem, które wynikało z jej opornej woli, z jej naturalnego i jakże ludzkiego pragnienia, aby miłość taką znaleźć w człowieku, by była ona miłością z tego świata, uchwytną i cielesną.

Realizm w miłości między dwojgiem ludzi polega na tym, że w swej pełni jest ona zarówno cielesna, jak i duchowa. Pruderia jest dla Undset czymś całkowicie obcym. Autorka Krystyny wie, że moc drzemiących w nas namiętności jest tak wielka, że przez większą część naszego życia walczymy z samymi sobą po to, by w końcu natrafić na kogoś, w kim spodziewamy się odnaleźć spełnienie. W rzeczywistości niewielu z nas je odnajduje. Stopniowo jednak dokonujemy dwóch odkryć: że ludzkie cierpienie może stanowić drogę do świętości i że istnieje ścieżka, mocno ukryta, wiodąca do miłości doskonałej. Tą ścieżką jest Chrystus i tajemnica Bożej miłości. Krystyna kończy swą wędrówkę, pielgrzymując do Nidaros w celu odpokutowania grzechów. Jej bunt i silna wola uznają w końcu pierwszeństwo Boga, co pozwala jej na oddanie Mu się bez reszty. Jest to koniec długiej drogi pełnej sprzeciwu, tak bardzo podobnej do naszych własnych poszukiwań. Oto jak wygląda ludzkie życie pełne namiętności, smutku i upadków.

Stało się to powodem jej osobistej tragedii, która stopniowo skłoniła ją do poszukiwań, a w końcu do odnalezienia pełni miłości w osobie Chrystusa. Poszukiwania te nie przebiegały w sposób łagodny ani łatwy. Były okupione cierpieniem, które wynikało z jej opornej woli, z jej naturalnego i jakże ludzkiego pragnienia, aby miłość taką znaleźć w człowieku, by była ona miłością z tego świata, uchwytną i cielesną.

Przyznajmy, zdarza się odnaleźć prawdziwą miłość w drugim człowieku — są to nieliczne przypadki trafienia na swoją drugą połowę. Ale zwykle poszukiwania miłości sięgają dalej i wskazują na istnienie Boga. Człowiek jednak jest do tego stopnia uparty, że musi wyczerpać swoje wszystkie siły i całą wolę, zanim stanie gotowy, by powierzyć się całkowicie Bogu.

Wydaje się, że współcześnie utraciliśmy zarówno wiedzę o naturze ludzkiej, jak i o Bogu. Nie odczuwamy potrzeby Boga, a jedynym aspektem życia, nad którym jak dotąd jeszcze nie panujemy, jest śmierć. Mówiąc ściśle, mamy możliwość wpływu na moment jej przyjścia poprzez eutanazję i samobójstwo, ale nie jesteśmy w stanie zmienić tego, że prędzej lub później ona nadejdzie. Ten fakt boli nas do tego stopnia, że staramy się go wyprzeć ze świadomości na wszelkie możliwe sposoby.

Jesteś tylko ogniwem w długim łańcuchu pokoleń i twoim najbardziej pierwotnym doświadczeniem jest rodzić, być ojcem, kochać drugiego człowieka i przede wszystkim kochać Boga. Rzeczywistość to pokusa, walka, upadek i ponowne powstanie. Życie ziemskie prowadzi do życia nadprzyrodzonego — przeżyte w jego pełni — wiedzie do Boga.

Człowiek może zawieść, rozczarować, a Pan Bóg nigdy