Religijne versus filozoficzne pojęcie Boga. Podobnie jak prof. Woleński uważam, że zwolennicy racjonalnego dowodzenia istnienia Boga zbyt mało uwagi poświęcają zagadnieniu pojęcia Boga. Chodzi mi nie tylko o wewnętrzną spójność atrybutów boskich, ani o ich spójność z naszym doświadczeniem (np. wolności czy zła), ale także o sens, jaki nadają oni takim nazwom owych atrybutów jak „doskonały”, „nieskończony”, „wszechmocny”, „dobry”. Nie sądzę, aby istniała jakaś prosta droga prowadząca od filozoficznego, treściowo ubogiego pojęcia Boga, jakie występuje w tych dowodach do bogatych treściowo pojęć Boga, z jakimi mamy do czynienia w religiach. Argument tajemnicy nie jest tu przekonujący, dlatego, że może być on użyty dla uzasadnienia spójności bardzo różniących się między sobą religijnych koncepcji Boga z filozoficznym pojęciem Boga (nie wynika z tego jednak, że nie istnieją przekonujące sposoby użycia tego argumentu). Warto wskazać choćby jedną rozbieżność, jaka zachodzi między Bogiem czy może raczej Absolutem filozofów, a Bogiem religii. Otóż zwolennik pierwszego ma poważny problem z istnieniem zła w świecie, zwłaszcza tzw. zła naturalnego. Natomiast dla wyznawcy Boga Abrahama, Izaaka i Jakuba, zwłaszcza chrześcijanina, problem ten w ogóle nie istnieje. Chrześcijanin wskazuje na postać wcielonego, cierpiącego, ukrzyżowanego Boga i z pokorą oraz nadzieją przyjmuje cierpienie, które go spotyka. I jeden i drugi ostatecznie użyje pewnie argumentu tajemnicy w odniesieniu do faktu zła, ale jedynie w przypadku człowieka religijnego argument ten będzie miał jakiekolwiek pozory intelektualnej uczciwości.

Powstaje więc pytanie, czy warto w ogóle dowodzić istnienia Boga, albo nawet tylko konstruować pojęcie Boga, który nie radzi sobie takimi problemami jak zło (i z wieloma innymi), skoro dysponujemy pojęciem Boga, który zło przezwycięża? Sprawa jest złożona. Musimy bowiem zdawać sobie sprawę z tego, że w dzisiejszej religijnej idei Boga jest już z wiele elementów pochodzących z filozoficznej idei Boga. Ich obecność rodzi z jednej strony pewne aporie, np. niekiedy chrześcijanie skłonni są pojmować opatrzność tak, jak filozofowie pojmują boską wszechmoc i wszechwiedzę, a wówczas powstaje nie tylko problem wolności, ale i odpowiedzialności Boga za zło. Z drugiej jednak strony obecność w religii idei filozoficznych wytwarza przestrzeń, w której może toczyć się racjonalna dyskusja o kwestiach ściśle religijnych. Napięcie między filozoficzną i religijną ideą Boga nie jest więc niekorzystne dla religii i związanych z nią teologii. Dzięki niemu ludzie religijni coraz lepiej uświadamiają sobie, jaki sens powinniśmy nadać słowu „Bóg”. Uważam, że proces ten wcale się nie skończył, tzn. ciągle nie mamy w pełni ukonstytuowanego, religijnego pojęcia Boga. Czy więc to pojęcie, którym obecnie dysponujemy, np. w obrębie chrześcijaństwa może być już podstawą do formułowania jakichkolwiek argumentów za istnieniem Boga?

Propozycja innego podejścia. Nie widzę możliwości skonstruowania przekonujących dowodów bezpośrednich, w rodzaju tych, które dotąd proponowano w filozofii. Można jednak próbować argumentacji pośredniej, wychodzącej od pełnych religii, które angażując określoną koncepcję Boga współtworzą określone kultury czy tradycje. Być może analiza zdolności radzenia sobie tych kultur z wielorakimi problemami, np. z potrzebami ludzi, z rozwojem nauki, z wyzwaniami moralnymi, społecznymi pozwoliłaby na uprawdopodobnienie twierdzenia, że jedne koncepcje Boga mają większą „moc” eksplanacyjną i „moc” do tworzenia bardziej ludzkiej kultury niż inne. Tego rodzaju analizy musiałaby także zbadać tradycję, a może kilka różnych tradycji, ateistycznych i agnostycznych pod kątem ich zdolności do radzenia sobie z tymi samymi problemami. Rezultatem takich analiz nie byłaby teza o istnieniu lub nieistnieniu Boga, ale teza o „wyższości” pewnego typu tradycji nad innymi tradycjami i być może także teza o „wyższości” pewnego pojęcia Boga nad innymi pojęciami Boga oraz nad tezą ateistyczną. Taka wiedza pozwalałaby już na racjonalne uzasadnienie mojej decyzji, aby raczej wierzyć w istnienie Boga pewnej religii, niż nie wierzyć w żadnego Boga lub w Boga innej religii. Myślę, że byłaby ona dla nas bardziej wartościowa niż np. teza o istnieniu Pierwszej Przyczyny.

Tego rodzaju historyczne analizy narażone są na wiele trudności: od tych związanych z wyodrębnieniem poszczególnych tradycji, aż do kłopotów z zapewnieniem neutralności i obiektywności badań. Sytuacja nie jest tu jednak gorsza, niż w przypadku przedsięwzięcia dowodzenia istnienia czy nieistnienia Boga w sposób bezpośredni.

P. Gutowskiemu chodzi wyłącznie o kwestię hołdowania pewnej filozofii, stosowania pewnego zestawu wytycznych życiowych, ale zakorzenionych już w racjonalizmie, a nie w fakcie, że pewien człowiek naprawdę powstał z martwych dwa tysiące lat temu.

@tacjana... Tyle ględzenia, a dałoby się zamknąć w oszczędnym "po owocach ich poznacie", argument podnoszony pewnie setki razy w dyskusjach o prawdziwości religii nawet na tym forum. Pewnie sam @pilaster z dziesięć razy go powtórzył.

Pozwolę sobie go zacytować:
"Istnieje tylko jedna cywilizacja w której powstała nauka, czyli zdolność zrozumienia matematyki Wszechświata, a zatem było nie było, Dzieła Bożego. Nauka (jako metoda) nie powstała ani w Indiach, ani w Chinach, ani w łonie islamu, choć te kultury przez długi okres przodowały na Ziemi. Nauka zrodziła się w cywilizacji chrześcijańskiej i jest z nią na tyle związana, że np. Paul Davies posunął się nawet do twierdzenia, że gdyby ok. 1200 roku w okolice Paryża walnęła planetoida i zniszczyła cywilizację chrześcijańską, nauka nie powstałaby do dzisiaj. A zatem ta właśnie cywilizacja (i jej religia) stoi najbliżej Boga. Etyka chrześcijańska jest najbliższa etyce naturalnej, prawa etyki bowiem, wbrew temu, co się niektórym wydaje, nie są wytworem kultury, ale istnieją obiektywnie, co opisuje teoria gier."

A zatem ta właśnie cywilizacja (i jej religia) stoi najbliżej Boga.

Czego ma to dowodzić - istnienia Boga?

Prawdziwość religii, cokolwiek to znaczy, nie dowodzi, moim zdaniem, istnienia Boga.

Mnie często irytują ci samozwańczy prawdziwy wyznawcy prawdziwej religii. [...] To, że ktoś zna def. i czuje Jego obecność, nie dowodzi racjonalnie Jego istnienia, ale ją to mało interesuje, bo ona wie, jaka jest prawda.

Twój własny. Zdaje się, choć również nie studiowałem wyczerpująco, że polega on na miłowaniu, a Ty dołożyłeś do tego koncepcję, że korzyść własna miłowanie wyklucza. Abstrahując od tego, że to wierutna bzdura, co mimochodem pokazałem – a więc że ktoś tutaj naprawdę winien przemyśleć fundamenty, na których buduje – żywienie poglądów, nawet nie przystających do rzeczywistości, zobowiązuje do czegoś.

No, chyba że to jest taka dyskusja jak w szkółce żydowskiej, gdzie się losuje werset z Talmudu i jeden młody żyd werset atakuje, drugi go broni.

@tacjana... Tyle ględzenia, a dałoby się zamknąć w oszczędnym "po owocach ich poznacie", argument podnoszony pewnie setki razy w dyskusjach o prawdziwości religii nawet na tym forum.
[/i]