Łatwo sądzić, że w historii mniej wydajne systemy ekonomiczne zastępowane były bardziej wydajnymi – tak więc niewolnictwo zostało zastąpione przez feudalizm, a feudalizm przez kapitalizm.

Takie myślenie zdaje się ignorować jednak to, co działo się na przełomie niewolnictwa z feudalizmem. To, czego się dowiedziałem, mnie zdziwiło:

• We wczesnym średniowieczu chłopi byli wolnymi ludźmi, dzierżawiącymi ziemię od właścicieli ziemskich w zamian za usługi. Nie byli oni przywiązani do ziemi. Mogli kupować ziemię, o ile tylko było ich na to stać i o ile była ziemia na sprzedaż. Wtedy sami stawali się właścicielami ziemskimi. Byli to przede wszystkim dawni niewolnicy.
• Właściciele ziemscy rekrutowali się głównie z drużyn wojskowych władców, którzy płacili swym żołnierzom ziemią za usługi wojskowe. Ziemia była oczywiście dziedziczona z pokolenia na pokolenie.
• Klasyczny feudalizm powstał dopiero później, na mocy przywilejów, jakie władcy dawali określonym grupom społecznym, które później obowiązywały ze względu na pochodzenie. I tak na mocy przywileju danego szlachcie (która wyłoniła się z dawnych właścicieli ziemskich) jedynie szlachcie mieli prawo nabywać ziemię; inny przywilej zakazywał chłopom opuszczanie terenu swojego pana.

Nie mamy tu więc postępu, ani liniowego, ani skokowego. Mamy regres. Co ciekawe, choć społeczeństwo nowożytnej i wczesnośredniowiecznej Europy zdecydowanie wyglądało inaczej, jednak wygląda na to, że chyba we wczesnośredniowiecznej Europie aksjomaty kapitalizmu zostały zachowane?

• Kapitalizm opiera się na prawie własności; a przecież przed przywilejami bycie właścicielem ziemskim wynikało z faktu posiadania ziemi i dawało takie korzyści, jakie dawać może wartość tej ziemi.
• Kapitalizm dozwala dwóm osobom zawrzeć dowolną umowę, jaką chcą. W szczególności pozwala Iksińskiemu umówić się z Igrekowiczem, że Iksiński wydzierżawia od Igrekowicza pole pod stawem w zamian za swą pracę na polu Igrekowicza pod lasem. Więcej nawet, kapitalizm kazałby państwu interweniować, gdyby Iksiński nie chciał się pilnie z tych zobowiązań wywiązywać.
• Kapitalizm nie reguluje też, w jaki sposób państwo ma płacić żołnierzom za służbę. (chociaż tutaj rzeczywiście mamy problem, bo w kapitaliźmie państwo nie powinno posiadać ziemi.)

Tym samym mamy kolejny problem: Skoro kapitalizm ma być ustrojem najwydajniejszym, to jak to możliwe, że (niemal?) wszystkie kraje późnośredniowiecznej Europy odeszły od systemu kapitalistycznopodobnego i przeszły na wymuszony prawnie feudalizm?

Jakie błędy popełniłem w tym rozumowaniu?

Czy to raczej nie stalo sie w krajach wschodniej i centralnej Europy ?
Sprawdz sobie co sie dzialo w Anglii w tym czasie.

To nie tak. System ekonomiczny mający sens w jednym stadium rozwoju ekonomicznego nie musi mieć sensu w innym jego stadium. Feudalizm wymaga tego, aby ziemia i płody roli były najważniejszym dobrem w gospodarce. Z kolei kapitalizm - istnienia jednolitego, nomokratycznego systemu egzekwowania prawa. Nie był możliwy kapitalizm w Średniowieczu. I nie jest możliwy feudalizm w XXI wieku.
Ale zniewolenie chłopa nie jest warunkiem koniecznym feudalizmu.
Łącznie z trzecim? Przepraszam, nie mogłem się powstrzymać.
Ale jaki kapitalizm? Taki z okresu wielkich manufaktur? Czy taki współczesny, w którym większość własności jest rozproszona w bezosobowych korporacjach?
Wydaje mi się, że podstawowym powodem był fakt, że środek przymusu był związany z określoną warstwą społeczną.