Psychologia rozwoju, zdaniem Kena Wilbera, zajmuje się badaniem progresywnych możliwości umysłu oraz ewolucją świadomości. Z prac badaczy i naukowców zajmujących się tymi zagadnieniami wyłania się, wg Wilbera, spójny obraz ewolucji świadomości, wzrostu i rozwoju umysłowego jako
seria rozwijających się stanów i fal. Rozwój ów nie przypomina prostej drabiny, lecz płynną serię niesłychanie dynamicznych zdarzeń, przyjmujących postać spiral, wirów, strumieni i fal, wydających się składać z niemal nieskończonej liczby rozmaitych stanów.
Poniżej
Spirala Rozwoju - "fale" (stadia, poziomy) rozwoju świadomości, ich charakterystyka, zasięg i zakres występowania wg "Integralnej teorii wszystkiego" Kena Wilbera:
---------------------------------------------------
ŚWIADOMOŚĆ DRUGIEGO RZĘDU - "POZIOM BYCIA":
8.
Turkusowy - holistyczny
Uniwersalny system holistyczny (holony - fale integrującej energii) jednoczy czucie z poznaniem; liczne poziomy są splecione ze sobą w jeden system świadomości. Porządek jest tu uniwersalny, lecz w żywy i świadomy sposób, a nie dzięki regułom zewnętrznym czy więziom grupowym.. "Wielka Unifikacja" jest możliwa - teoretycznie i w praktyce. Czasem w jej obrębie wyłania się nowa duchowość jako sieć całej egzystencji. Myślenie turkusowe wykorzystuje całą spiralę; obejmuje wiele poziomów oddziaływań, wykrywa harmoniczne, mistyczne siły i stany przepływu, przenikające każdą organizację.
Na tym poziomie znajduje się obecnie 0,1% populacji dysponującej 1% władzy. Świadomość ta jest stosunkowo rzadka, ponieważ teraz jest "awangardą" zbiorowej ewolucji ludzkości. Jako przykłady Beck i Cowan wymieniają zagadnienia obejmujące ponadludzką świadomość (tzw.
noosfera wg Teilharda de Chardina), rozwój psychologii transpersonalnej, teorie złożoności i chaosu, myślenie systemów integralno - holistycznych, a także coraz częściej pojawiające się jeszcze wyższe poziomy, widoczne na horyzoncie.
7.
Żółty - integrujący
Życie jest kalejdoskopem naturalnych hierarchii (holarchii) systemów i form. Priorytety mają: elastyczność, spontaniczność i funkcjonalność. Różnice i mnogości mogą być integrowane we wzajemne zależności, naturalne toki. Egalitaryzm jest uzupełniany naturalnym rankingiem i doskonałością. Wiedza i kompetencje powinny zastąpić władzę, staus czy grupową wrażliwość. Dominujący porządek światowy jest wynikiem istnienia różnych poziomów rzeczywistości (memów) i nieuniknionych przemieszczeń w górę i w dół, wzdłuż spirali rozwoju. Dobre zarządzanie ułatwia wyłanianie się istoty rzeczy poprzez poziomy o coraz większej złożoności (hierarchia zagnieżdżona).
Na tym poziomie obecnie znajduje się 1% populacji dysponujący 5% władzy.
..............................................................................................................
MYŚLENIE PIERWSZEGO RZĘDU - "POZIOM ISTNIENIA":
6.
Zielony - jaźń wrażliwa
To barwa sprzyjająca zrzeszaniu się, a więc ruchom spółdzielczym, ochronie środowiska naturalnego, tworzeniu wspólnot w celu nawiązywania wszelkich kontaktów. Duch ludzki musi się uwolnić od chciwości, dogmatyzmu, kłótliwości, a uczucia i troska o drugiego człowieka powinny zastąpić chłodny racjonalizm; pragniemy dbać o naszą planetę - Gaję, o nasze życie. Jaźń wrażliwa przeciwna jest jakimkolwiek hierarchiom - ustanawia więzi poziome - jest przepuszczalna i relacyjna; na tym etapie ludzie kładą nacisk na dialog i związki międzyludzkie, następuje też mieszanie się ze sobą różnych grup; obowiązuje zasada tworzenia społeczności na podstawie takich wartości, jak wolność zrzeszania się ludzi wyznających te same poglądy. Podejmowanie decyzji następuje poprzez godzenie rozbieżności i wypracowywanie konsensusu (wadą takie podejścia jest niekończące się wypracowywanie kompromisowego rozwiązania co może uniemożliwiać podjęcie decyzji). Następuje tu ożywienie duchowości, wprowadzenie harmonii, wzbogacenie ludzkiego potencjału. Silny egalitaryzm, sprzeciw wobec struktur hierarchicznych, pluralizm poglądów, społeczne tworzenie rzeczywistości, różnorodność, mnogość kultur, relatywistyczne systemy wartości składają się na światopogląd, który często bywa określony mianem relatywizmu pluralistycznego. Podmiotowe, nieliniowe myślenie cechuje większe nasycenie afektywnym ciepłem, wrażliwością i troską o planetę i jej mieszkańców. Ten poziom rozwoju obserwuje się: u osób silnie zaangażowany w ochronę środowiska naturalnego i w ekologię, wśród zwolenników postmodernizmu, niderlandzkiego idealizmu, w psychologii humanistycznej, teologii wyzwolenia, we wszystkich dociekaniach prowadzonych współnym wysiłkiem, w pracy Światowej Rady Kościołó, organizacji Greenpeace, w obronie praw zwierząt, ekofeminizmie, postkolonializmie, w politycznej poprawności, a także w ideologii ruchów broniących praw do różnorodności, zagadnieniach praw człowieka i ekopsycholigii.
Poziom ten skupia 10% populacji posiadającej 15% władzy.
5.
Pomarańczowy - dokonania naukowe
Na tej fali jaźń wyłamuje się z "mentalności stadnej" (charakterystycznej dla fali niebieskie) i poszukuje prawdy oraz sensu we własnych zasadach - hipotetyczno-dedukcyjnych, eksperymentalnych, obiektywnych, mechanicystycznych, operacyjnych, czyli w całym znaczeniu tego słowa - naukowych. Świat jest racjonalną i dobrze naoliwioną maszyną, która podlega prawom; można je poznać, opanować i manipulować nimi w dla osiągnięcia własnych celów. Nastawia na sukces, na zdobycze materialne. Polityką, ekonomią i ogólnie losem ludzkim rządzą prawa nauki. Świat jest postrzegany jako szachownica, na której gracze toczą rozgrywki o zwycięstwo. Alianse rynkowe, manipulowanie zasobami Ziemi dla własnych strategicznych celów, to podstawowa działalność tzw. państw korporacyjnych. Stadium pomarańczowe jest charakterystyczne dla oświecenia, Wall Street, klasy średniej wyłaniającej się w różnych krajach, twórców przemysłu kosmetycznego i odzieżowego, uprawiania myślistwa w celu pozyskania trofeów, kolonializmu, zimnej wojny, jak też materializmu, świeckiego humanizmu i liberalizmu;
30% populacji świata znajduje się na tym stadium rozwoju i dysponuje 50% władzy.
4.
Niebieski - mityczny.
Życie ma sens, kierunek i cel, a jego owoce są określone przez Wszechmogącego lub Prawo. Sprawiedliwy zwyczaj prawny narzuca kodeks postępowania, oparty na absolutnych i niezmiennych pojęciach "dobra" i "złą". Złamanie zasad zawartych w kodeksie wywołuje poważne, a niekiedy trwałe reperkusje, ich przestrzeganie zaś jest nagradzane. Stadium to jest typowe dla cywilizacji starożytnych, w których dominują sztywne hierarchie społeczne, paternalizm i "jedynie słuszny" sposób myślenia. Prawo i porządek oznacza, że impulsywność poskramiana jest przez poczucie winy, że obowiązują konkretne, dosłowne i fundamentalistyczne wierzenia oraz posłuszeństwo rządom Porządku, konwencjonalizm i konformizm - przeważnie "religijny" lub "mitologiczny", a o przynależności do grupy decyduje mitologia; Graves I Beck określają to stadium mianem poziomu święto-absolutystycznego, lecz Porządek i Misja mogą być również świeckie i ateistyczne. Stadium charakterystyczne dla purytańskiej Ameryki, konfucjańskich Chin, Anglii czasów Dickensa, przejawiało się w dyscyplinie singapurskiej, totalitaryzmie, kodeksach rycerskich i honorowych, czynach miłosierdzia, religijnym fundamentalizmie (chrześcijańskim i islamskim), u skautów, w tzw. morale większości i w patriotyzmie.
Stadium to występuje u 40% populacjimającej posiadającej ok. 30% władzy.
3.
Czerwony - bóstwa obdarzone mocą.
Po raz pierwszy zarysowuje się jaźń odrębna od szczepu: posiadająca moc, impulsywna, egocentryczna, heroiczna. Pojawiają się magiczno-mitologiczne duchy, smoki, bestie i jednostki obdarzone nadludzką mocą, a także archetypowi bogowie i boginie – istoty dysponujące dobrymi i złymi mocami oraz siłami, z którymi należy się liczyć. Feudalni panowie, opiekując się poddanymi, w zamian oczekują od nich posłuszeństwa i pracy; podstawą ideologiczną państw feudalnych jest władza i chwała. Świat jest dżunglą pełną niebezpieczeństw i drapieżców, tak więc podboje, wzajemne przechytrzanie się oraz dominacja to przejawy radowania się jaźnią do granic możliwości, bez żalu i wyrzutów sumienia. Życie według zasady: po nas choćby potop.
Postawy te obserwuje się u tak zwanych "strasznych dzieciaków", u zbuntowanej młodzieży, osób z "klapkami na oczach", w królestwach feudalnych, u bohaterów epickich, bandytów, przywódców gangów, najemników, w narcyzmie New Age, u gwiazd rocka, bohaterów powieści W. Goldinga "Władca much".
Nastawienie takie przejawia 20% populacji dysponującej 5% władzy.
2.
Purpurowy - magiczno-animistyczny.
To stadium cechuje myślenie animistyczne; wiara w dobre i złe duchy, błogosławiące lub przeklinające i rzucające czary, a tym samym wpływające na bieg zdarzeń. Jest typowe dla szczepów, których członkowie mają wspólne pochodzenie. Wiara w duchy przodków nadaje jedność szczepowi, więzy krwi i powinowactwo ustalają hierarchię polityczną. Dla tego stadium typowe są klątwy wudu, przysięgi krwi, vendetty, czary, rytuały rodzinne, magiczne wierzenia etniczne i przesądy; to stadium jest żywe w różnych regionach Trzeciego Świata, organizacjach przestępczych, grupach nieformalnych, drużynach sportowych i zespołach korporacyjnych.
Ten etap charakteryzuje 10% populacji dysponującej 1% władzy.
1.
Beżowy - archaiczno-instynktowny
To podstawowy poziom przetrwania. Priorytety: pożywienie, woda, ciepło, seks. Aby przetrwać wykorzystuje odruchy i instynkty. Brak rozbudzonej i trwałej jaźni. Nakaz tworzenia grup przeżycia w celu przedłużenia egzystencji. Występowanie: wspólnoty pierwotne, u noworodków, ludzi w podeszłym wieku, chorych umysłowo i na Alzheimera, bezdomnych, w dużych i głodujących zbiorowościach, u żołnierzy cierpiących na syndrom pola walki.
Na tym stadium rozwoju znajduje się 0,1% dorosłej populacji dysponującej zerową władzą.
Jedną z idei Kena Wilbera jest zintegrowanie nauki i religii. Patrz tu:
http://www.wilber.pl/czytelnia/zmysly_dusza.htm
