Święty Ambroży Ojciec Kościoła (340 – 397 r.).

Studiował gorliwie Ojców greckich, zreformował śpiew kościelny, podniósł uroczystość nabożeństw, poprawił liturgię swych poprzedników, dotyczącą Ofiary Eucharystycznej; odtąd też zwaną jest ta liturgia Ambrozjańską.
W Tejże liturgii barwy kościelne przyborów mszalnych są rozmaite. Kolor czerwony jest oznaką miłości Jezusa, okazującej się w Najświętszym Sakramencie Ołtarza i w dni Wielkiego Tygodnia. Stąd też używa się w dzień Bożego Ciała, we wszystkie niedziele i święta po Świątkach aż do Poświęcenia Kościoła parametrów czerwonych.
Barwa zielona jest barwą Wyznaniowców i Opatów, kolor niebieski i czarny przepisany jest na czas Adwentu i Postu i w Święta Świętych Niewiast.

Ojciec Kościoła Święty Bazyli i jego liturgia mszalna 329 – 379 r.).

Był wielkim Arcybiskupem, Teologiem, wymownym głosicielem Ewangelii, surowym ascetą, wzorem dla Biskupów i Kapłanów.

Bazyli ułożył osobną liturgię Ofiary Mszy świętej, podaje nam to Patryarcha Proklus z Konstantynopola (434). Bazyli skrócił i uprościł zbyt długie nabożeństwo, nie jakoby cośkolwiek było zbytecznem lub za obszernem, lecz że liczył się z rozwielmożnieniem zobojętnieniem i opieszałością wiernych, chciał więc w ten sposób przeciwdziałać lekkomyślności i roztargnieniu modlących się.

Liturgię Bazylego zatwierdzają oprócz Proklusa: Biskup Amfilochius, Dyakon Piotr, Synod Trulański, mnich Leoncyusz i drugi Sobór Niceyski.

Liturgia ta była powszechnie stosowana na Wschodzie. Dzisiaj stusuje się ją obok liturgii Św. Chryzostosoma w niedziele Postu, we Wielki Czwartek i Wielki Piątek, we wigilie przed Bożym Narodzeniem, przed Trzema Królami i w święto samego Św. Bazylego.

Papież Leon Wielki (400 – 460 r.)

Podczas rządów swych zdołał urzeczywistnić ideę prymatu (najwyższą władzę Papieża), tego fundamentu kościelnej jedności.

Wielki ten Papież pozostawił po sobie 96 mów i 143 listy.

Rzymsko – łaciński Mszał a najdawniejszej swej formie, tak zwany Sakramentarz leoński, zawiera wiele rozdziałów z których wieje duch i styl Wielkiego Papieża.

W liście do Biskupa Dyoskura w Aleksandryi z roku 445 czytamy:

Rozdział 1. o ordynacyi (święceniu Kapłanów; powinna się odbywać albo po sabacie w nocy, albo w Niedzielę rano
Rozdział 2. mówi o powtarzaniu Mszy świętej; Ofiara Mszy św. Musi być powtórnie odprawianą w ten sam dzień świąteczny, jeśli Bazylika (kościół, zwykle katedralny) jest za małą, by pomieścić naraz wszystkich wiernych parafii.

„By zaś nasze zwyczaje we wszystkiem się zgadzały, chcemy, by przestrzegano i tego, by, jeżeli uroczystsze święto każe wnosić na liczniejsze zebranie się ludu, a zbierze się taka liczba wiernych, że Bazylika nie może pomieścić ich naraz, wtedy bez wahania powtórzono sprawowanie Ofiary Mszy , by nie zdawało się, jeżeli tylko najpierw przybyłych przypuści się do uczestniczenia w nabożeństwie, że później przybyłych nie chce się przyjąć. Przecież zgadza się to zupełnie z pobożnością i rozumem, by Ofiarę Mszy Świętej powtarzać raz po razie, jak często nowo zbierający się tłum ludu napełnia Bazylikę, w której się Msza odprawia. Przecież część ludu musiałaby być pozbawioną nabożeństwa, gdyby w razie zachowania zwyczaju odprawiania (tylko) jednej Mszy tylko ci mogli uczestniczyć w Ofierze, którzy zebrali się o pierwszej porze dnia. Przeto usilnie a przyjaźnie upominamy Miłość Twoją, by troskliwość twoja nie zaniedbywała tego, co u nas jest zwyczajem podlug prawideł podania Ojców, byśmy zgodni byli zupełnie i we wierze i w czynach. Dlatego daliśmy synowi naszemu, kapłanowi Posydoniuszowi, przy jego odjeździe to pismo by oddał je Wam, Bracie. Oddalśmy pismo jemu, bo brał często udział w naszych procesyach i ordynacyach, a wielekroć już do nas posyłany wie także, czego przestrzegamy we wszystkiem, jako przepisów Apostolskich. Dano dnia 21 czerwca.(445 r. Przyp.)”

Po tymże Liście Papieża Kościoły na nowo napełniły się wiernymi , którzy mieli wybór kilku Mszy Ofiarnych a nie jakto drzewiej bywało starymi nakazami po jednej Mszy Świętej odprawianej.

Swietnie Kefas, bardzo sie ciesze z tych tekstow, podziwiam ze tyle czytasz, ale moze by pomoc naszym braciam protestantom trzeba zacytowac tez nie papiezy.

Biskup German z Paryża (ur około 512 r. zm. około 575 r.)

Od 555 roku czyli 6 lat po Soborze Orleańskim postanowiony Biskupem Paryża. Miał wiele do zniesienia na tem stanopwisku skutkiem ciągłych wojen domowych między królami Merowingami a ich majordomami. Dla jego energicznych rządów Kościołem nazwał go Król Robert "niezwyciężoną tarczą Paryżan".

Doszły nas dwa listy tego świętego Biskupa o Ofierze Mszy świętej. Rozprawy te mieszczą się w Patrologii (część Teologii historycznej, przyp.) Mignego (tom 72), a biegły Madertene zaopatrzył je wstępęm i uwagami, dalej dodatkiem obszernym (str. 99 - 623) o galikańskiej liturgii Mszalnej i Sakramentarzu. Ponieważ paryscy Merwingowie panowali także nad Trewirem i Belgią, przeto według wszelkiego prawdopodobieństwa miała ta uroczystość mszalna, jak ją opisuje św. German także zastosowanie i w tych "frankońsko - chrześciańskich gminach."

Pierwszy historyk Franków, Grzegorz z Tours, wspomina wielokrotnie o tym obrzędzie Mszy świętej.

Śpiewa się Mszę, jako pierwszy i najwyższy ze wszystkich "charyzmatów", na pamiątkę śmierci Pana, bo życiem Świata stała się śmierć Chrystusa, który przez ofiarowanie Siebie samego raczył stać się zbawieniem żywych i pokojem umarłych.

1. Święty obrzęd rozpoczynał się odśpiewaniem Antyfony, którą później nazwano Introit. German tłumaczy, jako ona jest symbolem Patryarchów Starego Zakonu. Jako ręka Pana spoczęła na Arce na błagania Proroków, tak wyjście kapłana, zastępcy Chrystusa, z zakrystyi, niejako zstąpienie z Nieba na ziemię, ma być upomnieniem i zachętą dla ludu, by pełnił dobre uczynki, a wytępiał złe.

2. Upomnienie to nazywano nieraz Prefacyą, ponieważ było niejako oznajmieniem wiernym tajemnicy uroczystości i przygotowaniem ich do takowej.

3. W niektórych miejscowościach miano śpiewać humn Anielski, Gloria, (chwała) jak wnoszą z niektórych miejsc historyi Grzegorza z Tours.

4. Po Prefacyi nakazywał Dyakon donośnym głosem milczenie. Miało ono przysposabiać umysły i serca wiernych do doskonalszego przyjmowania Słowa Bożego, po wyzbyciu się wszelkich spraw doczesnych.

5. Kapłan błogosławił lud słowy:"Dominus sit sempr vobiscum" na co odpowiadali wszyscy: "Et cum spiritu tuo" Następowała Kolekta, modlitwa kościelna Mszy dziennej.

6. Agios czyli Święty śpiewano w języku greckim, bo także Ewangelie, z wyjątkiem Mateusza, napisane były w języku greckim.

7. Trzej chłopcy intonowali zgodnie Kyrie elejson, (Panie Zmiłuj się nad nami) które odśpiewane trzykrotnie, uzmysławiało trzy epoki świata: przed nadaniem Zakonu, pod władzą Zakonu i teraz w stanie łaski.

8. Śpiewano dalej hymn Benedictus (Błogosławimy) Kapłana Zacharyasza na, znak, że cień Starego Zakonu ustąpić musi przd jutrzenką wschodu Ewangelią.
W dnie Postu, żałoby i pokuty odpadał ten śpiew radosny.

9. Przed Apostołem odbywało się czytanie Proroków Starego Zakonu. Czytywano też w miejsce Apostoła Pasyę św. Polikarpa.

10. Po Apostole śpiewał chór hymn trzech młodzianków.

11. Podczas gdy Dyakon przygotowywał się do odśpiewania Ewangelii śpiewał chór inne Agios, prawdopodobnie "Hosanna filio David"; albo "Tollite portas".

12. Z procesyą udawano się do pulpitu Ewangelii, niosąc 7 świec, lub tylko 5. Przy powrocie śpiewał kler Sanctus (Święty).

13. Biskup wygłaszał homilię, lub kazanie. Gdy sam był słabowity, kazał odczytywać kazanie, które sam napisał, ułożył, lub wybrał z Ojców Kościoła, uważał jednak na to, by kazanie nie było zbyt wyszukanem i niedostępnem dla niewykształconego ludu.

14. Osobne modlitwy odprawiał Dyakon nad katechumenami i "Audientes", mieszkańcami z prowincyi, którzy musieli być pouczeni.

Następnie z pomocą ostyaryusza (odźwiernego) wydalał tych "niewtajemniczonych" i wszystkich nieuprawnionych.

NASTĘPOWAŁA TERAZ MSZA WIERNYCH.

Dyakon nakazywał obecnym milczenie, co według św. Germana miało być wezwaniem do skupienia ducha.

Kapłan odmawiał modlitwę przygotowawczą i "kolektę przed imionami", po której odbywało się ofiarowywanie darów, z towarzyszeniem śpiewu "Sonum", odpowiadającemu rzymskiemu Offetoryum. Jeden z Dyakonów przynosił z zakrystyiNajświętszy Sakrament, przechowywany we wierzyczkowej puszce. Sanctissimum (Swiętość) to stawiano na ołtarzu, by zaznaczyć jedność obecnej czynności ofiarnej z uprzednią. Z ofiarowaniem łączyło się wspomnienie żywych i umarłych, dalej "kolekta po imionach", pocałunek pokoju, poczem następowała kontestacya (Prefacya) ze Sanctus. Kanon, przez który rozumiemytu bezpośredni wstęp do konsekracyi, odmiennym był w każdej Mszy i polegał regularnie, jako i w liturgiachwschodnich, na rozszerzeniu trysagionu.

Po Przemienieniu odmawiał Kapłan modlitwę, która zawierałabądź wezwanie do Ducha Świętego, bądź ofiarowanie świętych Darów, bądź wiarę w obecną Tajemnicę odkupienia.

Potem odbywało się łamanie czyli dzielenie Hostyi, przyczem klerśpiewał Antyfonę, dalej Ojcze Nasz. Następnie udzielano ludowi uroczystego błogosławieństwa, co przechowało się do dziś w niektórych dyecezyach Francyi (1904 r. przyp. aut.) jako benedykcya Biskupia. Komunię świętą rozdawano pośród śpiewiu, który German nazywa "Trekanum", dodajączarazem, iż śpiew ten mieścił w sobie wyznanie i wsławienie trójjedynego Boga.

Tak ważne objaśnienie dla gallikańskiej liturgii mszalnej objaśnienie Mszy świętej Świętego Germana wywodzące się jest z roku 575.[/i]

Arcybiskup Izydor z sewilii 560 - 636 r.)

Należy do najznamienitszych mężów Kościoła hiszpańskiego z wieku szóstego. Zdolny bardzo, a przytem przejęty zacnem pragnieniem wiedzy, zdobył sobie bardzo gruntowne i obszene wykształcenie. W 600 roku wybrany na Biskupa. Jako tenże przewodniczył Synodom w Sewilii w 619r. i w Toledo w roku 633. Jako świecznik stoi na granicy dwóch epok historyi i cywilizacyi.

Dla nas ważne są przedewszystkiem dwie jego księgi "O officyach kościelnych". Dają one nam jasny pgląd na zwyczaje kościelne, pouczają nas szczegółowo o poświęconych kościołowi osobach, miejscach i rzeczach.

Na dwóch miejscach traktuje o Mszy świętej. W pierwszem (I.15, Minge 83, 752) opisuje Izydor krótko przebieg Ofiary Mszy świętej w Hiszpanii, objaśnia treść 7 modlitw.

Pierwsza modlitwa to upomnienie ludu;
druga to inwokacya, wezwanie Boga;
trzecia, to modlitwa za żywych ofiarujących i za wiernych zmarłych;
czwarta odmawia się przy pocałunkupokojuprzed offetorium;
piąta Illatio, to prawdopodobnie nasza Prefacya, a kończy ją Sanctus;
szósta, to Konsekracya (poświęcenie) dokonanie Sakramentu, przez które Ofiara święta mocą Ducha świętego przemienia się w ciało i Krew Chrystusa;
siódma, to Pater Noster, prawdopodobnie wraz z Komunią świętą


Na drugiem miejscu traktuje Izydor o Mszy, jako "Sacrificium", wzmiankuje o ustanowieniu Mszy świętej, dowodzi, że chleb i wino stają się Ciałem i Krwią Chrystusa i wykazuje za Augustynem, że świętąOfiarę sprawować się powinno także i za umarłych.

W szóstej księdze etmologii (część gramatyki o pochodzeniu wyrazów)objaśnia w definicyach (orzeczeniach ) techniczne wyrażenia liturgii: Sacrifisium, oblatio, immolatio, antiophona. Te objaśnienia czyli definicye pozostały odtąd w użyciu.

Oj kefas, zapomniałeś o Gelazym I On ma fajny tekst o sakramencie ....
Jutro wkleję, obiecuję

Liczyłem na to że w końcu się ktoś odezwie:D:D ale chciałbym żeby to było chronologicznie
pozdrawiam

Niestety, chronologicznie nie będzie.

Papież Gelazy I (492-496)
*W jednym ze swoich listów zaleca udzielania komunii dzieciom, w innym zaś głosi, że w sakramencie eucharystii pozostaje "substancja i natura chleba i wina", sam zaś sakrament nazywa "obrazem i podobieństwem ciała i krwi Chrystusa".

*Za: Jan Wierusz Kowalski, Poczet papieży

Ziobro powinienes poczytac troche filozofii i zobaczyc jak bylo uzywane slowo obraz i podobienstwo.

O ile możesz mieć zastrzeżenia co do kompetencji ziobra Adama, o tyle nie powinieneś mieć do znanego historyka chrześcijaństwa, jakim jest Jan Wierusz Kowalski.

Papież Grzeborz Wielki, a Ofiara Mszy świętej (ur. około 540, zmarł 12 marca 604 r)

Papież ten położył wielkie zasługi w dziedzinie liturgii, reformy nabożeństw, a przede wszystkiem śpiewu kościelnego, który też od niego otrzymał nazwę śpiewu Gregoriańskiego. Papież Grzegorz Wielki pisał wiele i często w różnych swych kazaniach, rozprawach i listach o Ofierze Mszy świętej, o jej istocie, symbolach (figurach, obrazach) i rytuale.

Z okazyi sporu o przywłaszczenie sobie przez Patryarchę Konstantynopolitańskiego tytułu "Oicumenicus", pisze Grzegorz, jako usprawiedliwienie, do cesarza Maurycyusza:

"Dlatego przyjąłem posłów (Patryarchy Jana) z wielką uprzejmością, uczyniłem zadość wszelkim wymogom miłości, uszciłem ich więcej, niż wymagał tego starodawny obyczaj. Dopuściłem ich także do odprawiania Mszy świętej wraz ze mną, bo jeśli mój Dyakon nie może usługiwaćprzy sprawowaniu świętych tajemnic temu, który albo popełnił grzech zbytniego wynoszenia się, albo tego błędu nie naprawia, to jednak słudzy jego mogli przy obrzędzie Mszy świętej towarzyszyć mnie, który za łaską Bożą nie podpadłem w grzech pychy..."

Dobitniej nie mógł wyrazić Święty swych myśli o Najświętszej Eucharystyi.

"Musicie tak uczetniczyć przy mszy świętym stole, byście nie mieli najmniejszego powątpiewania o prawdzie Ciała i Krwi Chrystusa. w co bowiem wierzymy, usty to pryjmujemy; a daremnie będą odpowiadać: "Amen" - "zaiste tak jest" ci, którzy zaprzeczają temu, co przyjmują.

A przecież nauczał tego, czego Kościół naucza dziś jeszcze.

Jak przejętym był świętością Ofiary Mszy świętej, dowodzą tego słowa, jakie kazał dodać w Kanonie po Przemienieniu:

"ta święta Ofiara, ta niepokalana Ofiara."

Gdy mówimy o tym Wielkim Papieżu i uczonym, musimy wspomnieć w kilku słowach o liturgiach czyli obrzędach Ofiary Eucharystycznej na zachodzie. - Pytanie jest , jaka liturgia miała pierwotnie zastosowanie na zachodzie, w Rzymie i w nawróconych prowincyach.

Aż do r. 200 używano prwdopdobnie przy obrzędach Ofiary Eucharystycznej języka greckiego także i w Rzymie, podobnie jak w Autun, w Lugdunie i Trewirze, czego dowodzą greckie napisy w katakombach, także najdawniejsze zachodnie objaśnienia Mszy Justyna Męczennika, jak i inne różne dokumenty i pomniki. Biegli Badacze i liturgiści naszych czasów (1904r przyp. aut), angielscy, francuscy, rzymscy, a nawet wschodni (Konstantynopol, i klasztory syryjskie) próbują na podstwie porównań modlitw liturgicznych z hebraskiemi ceremoniami sabatowemi udowodnić, że w pierwotnej liturgii stosowanomodlitwy hebrajskie, i chcą wyprowadzać wszystkie zachodnie liturgie z jednego, HEBRAJSKO-SYRYJSKIEGO pierwowzoru. Nasze lubo nie miarodajne zdanie, zgodnem jest z wywodami naszego byłego profesora, Msgr. Duchesne, w dziele "Origines du culte chretien" Paryż 1889. Według niego były podkładem tylu nieprzeliczonych liturgii wschodu i zachodu różne pierwowzory, powstałe i rozwinięte w sobie już za dni Apostolskich. Na kształtowanie się ceremonii ofiarnych wpływał poziom oświaty ludu, poziom psychiczny jednostek i tysiączne inne przyczyny, sprawowano te ceremonie rozwleklej, lub zwięźlej to sadzono się na możliwie wielki przepych, to znów kierowano się większą monotonnością i trzeźwością. Celebransowi czyli hierarchowi pozostawioną była pierwotniezupełna swoboda co do układania i wyboru codziennych modlitw ofiarnych na pojedyncze uroczystości i okresy roku. Wynikiem tego było, że w modlitwach kościelnych musiały odzwierciedlać się osobiste, subjektywne uczucia i myśli każdego wybitniejszegoich autora, czy Biskupa, czy innego duchownego. Kanon tylko sam pozostał niezmienny i nienaruszony, w formie przepisanej i unormowanej przez Świętego Piotra i Pierwszych Papieżów.
Sakramentarz Świętego Grzegorza

Tworzy on jedną księgę o dwóch częściach. na początku jest tak zwany "ordo missae" na pojedyncze dni, okresy i okoliczności, zaczynający się z dniem 24 grudnia, wigilią Bożego Narodzenia. Po 25 marca podane są Msze niedzielne i świąteczne począwszy od Septuagesimy (siedemdziesiątnicy) aż do Niedzieli Białej; od 14 kwietnia podany dalszy ciąg Świętych.

Stąd zaczyna się nowa część, która obejmuje w 146 numerach modlitwy mszalne na wszystkie wyżej nie podane Niedziele, na dni świateczne, dni Świętych, które nie mają osobnego formularza Mszalnego, dalej Msze przygodne, wotywne i za dusze zmarłych, wreszcie wiele oracyi, benedykcyi i egzorcyzmów. Dla każdej mszy podaną jest z reguły tylko jedna kolekta, Sekreta i Postkomunio, miejscamijednak podane jest więcej oracyi, co do których nie można stanowczo określić, w jakiem celu je tam wtrącono.

Na drugiej stronie podane są święta roku kościelnego, te z biegiem czasu powstałe pomniki cudownych dzieł i łask Bożych.

Kanon mszalny pozostał niezmienny od czasów Papieża Grzegorza jako święty i nienaruszalny, i żaden Papież nie odważył się już odtąd przedsiębrać jakichkolwiek dodatków lub zmian w Kanonie. Natomiast da się św. Kanon porównać z cennym klejnotem, który odpowiednio do świąt i uroczystości odprawiano w różną a zawsze świetną oprawę brylantów i przepysznego stroju, odpowiadającą tajemnicom uroczystości świątecznej.

Frankońskie objaśnienia Mszy, począwszy od Bonifacego aż do X wieku.

[/b]Liturgia galikańska. [/b]
Aż do Pipina i Karola Wielkiego (+814) była w Galli i w całej Francyi w użyciu osobna liturgia, nosząca piętno pochodzenia wschodniego, podobnie jak liturgia hiszpańska i inne. Znanem jest 11 pytanie Arcybiskupa z Canterburry, na które odpowiada Papież Grzegorz Wielki w swym liście, dlaczego tyle jest różnych zwyczajów w Kościele, kiedy wiara jest przecież jedną. Inną jest liturgia Mszalna w rzymskim kościele, inną znowu w kościołach Galli. Papież Grzegorz nie zaprzeczaistnienia tych różnic, nie gani ich jako nowości, wyraża życzenie, by Augustyn przyswoił sobie te zwyczaje, które uzna za doskonałe i budujące i obracał je na pożytek duchowny nowonawróconych Anglosasów.Istniała więc wielka swoboda w praktycznem stosowaniu obrządków i ceremonii. Opat Hilduin z St. Denis (814) potwierdza fakt, że stare księgi Mszalne, zawierające liturgię gallijską od chwili wprowadzenia tam wiary chrześciańskiej, zniszczone są od starości i że usuwa je powoli liturgia rzymska i Mszały rzymskie. Wobec swobody jaką przyznał Grzegorz Arcybiskupowi Augustynowi w Anglii, musiało powstać mnóstwo formularzy Mszalnych, by nie powiedzieć liturgii, które miałyz Kościołem Rzymskim tylko wspólny Kanon, inne zaś części - pozbierane okolicznościowo zróżnych liturgii zachodnich.
Znane nam są następujące wydania:
Gotycko - gallikański Mszał z Mabillon, frankoński Mszał Tomasza, staroanglikański Mszał Tomasza.

Ustępy staroanglikańskich formularzy Mszalnych wydał Mone we Frankfurcie n/Menem w roku 1850 i usiłuje wyprowadzić ich początek aż od II wieku. Koessing twierdzi, że 11 formularzy Mszalnych Mone'go napisane były łaciną zaściankową do użytku prywatnego.

Symfos. Amaryliusz z Metzu (+850)

Był Dyakonem w Metzu i stamtąd powołany został do Lugdunu jako zarządca Dyecezyi, przeciw Biskupowi Agobertowi; w Lugdunie znalazł wielu nieprzyjaznych sobie między innemi Dyakona Florusa. Został potem Opatem w Hornbach. Pamięću potomnych zapewnił sobie przez swoje dzieło o Mszy Świętej, ukończone w 820 r.

Pierwsza księga tego dzieła obejmuje 41 rozdziałów i omawia głównie okres Wielkanocny, objaśnia znaczenie Niedziel Septuagesimy (siedemdziesiątnicy), Sexagesimy(sześćdziesiątnicy) itd., a szczegółowo tłomaczy także ceremonie Wielkiego Tygodnia.

W drugiej księdze (26 rozdziałów) jest mowa o postach w Suchedni, o tonzurze, o minorystach, także o wyższych godnościach kościelnych, oprzyborach używanych do nabożeństw, skąd takowe wzięły swój początek i co oznaczają.

Księga trzecia (45 rozdziałów) zajmuje się bliżej pojedyńczemi częściami Mszy świętej w ogólności i w szczegółach, omawia dalej właściwości obrzędów w Adwencie, na Boże Narodzenie i przy Mszach za dusze zmarłych.

Objaśnienie Mszy rozpoczyna uczony Biskup traktatem o dzwonach kościelnych, o budowie kościoła, o chórze i strojach śpiewaków. przechodzi następnie cały obrzęd Mszy, oblaśniając techniczne wyrażenia, imiona i godności uczestniczących osób, opisuje modlitwy, tłomaczy pojedyncze czynności Ofiary jako uzmysłowienia faktów z życia i męki Zbawiciela. W ostatnim rozdziale księgi trzeciej mówi o Mszy za zmarłych.

Według Autora przeobraża się Msza od początku aż do Offetorium to działalność publiczną Chrystusa, aż do Jego wjazdu do Jerozolimy; część od Offetorium aż do końca Pater Noster (Ojcze Nasz) jest przypomnieniem Męki Pana, Jego śmierci i pogrzebu; koniec Mszy to przeobrażenie chwalebnego zmartwychwstania i wniebowstąpienia Chrystusa. Ten symboliczny wykład Mszy świętej przeplata Autor gęsto wykładem moralnym.

Ołtarz jest Autorowi podczas Mszy aż do Prefacyi przeobrażeniem owego stołu we Wieczerniku jerozolimskim; korporał przypomina mu ową chustę lnianą, której używał Zbawiciel, gdy mył nogi Apostołom. Sudarium (późniejzy manipularz), jest symbolem smutku z powodu zdrajcy Judasza.

Podaje także Amaryusz następujący schemat wykładu Mszy Świętej:

1. Od Introitus Episcopi Aż do Lekcyi: Zstąpienie Chrystusa i Jego działalność.

2. Gloria in Exelsis: Radosne powitanie Chrystusa i Świętych w Niebie po Zmartwychwstaniu.

3. Sessio episcopi: Chrystus siedzi po prwicy Ojca.

4. Lekcya: Nauka Starego Zakonu (St. Testament).

5. Responsoryum (psalm, lub 2 czytanie): Nauka Nowego Zakonu (N.Testament).

6. Ewangelia: Nauka Chrystusa.

7. Dominus Vobiscum przy Ofiarowaniu: Chrystus przy wjeździe do Jerozolimy pozdrawia lud.

8. Kapłan, podczas gdy kantorzy śpiewają: Chrystus przyjmuje łaskawie hołdy i modlitwy tłumu śpiewającego Hosanna.

9. Kapłan ofiarowuje dary: Chrystus wchodzi do świątyni, by oddać się Bogu Ojcu na ofiarę.

10. Kapłan mówi Sanctus(święty): Tłum wydaje okrzyki na cześć Zbawiciela.

11. Od "Te igitur" do Konsekracyi: Chrystus cierpi; uczniowie rozpraszają się w smutku i przygnębieniu.

12. Od "Unde et memores" aż do "Supplices" włącznie Chrystus Umiera na krzyżu.

13. "Nobis quoque peccatoribus": Wyznanie Setnika.

14. Kapłan czyni dwa znaki krzyża Hostyą: Chrystus zdjęty z Krzyża.

15. Dyakoni odchodzą i przystępują potem z patenami: Pobożne niewiasty odchodzą od grobu po pogrzebie, a potem nawiedzają znów grób Pana.

16. Kapłan wpuszcza częśćHostyi do kielicha: Chrystus zmartwychwstaje, a dusza Jego (Krew) łączy się napowrót z Ciałem.

17. Agnus Dei (Baranku Boży) i łamanie konsekrowanego chleba: Uczniowie, idący do Emaus, poznają Pana po łamaniu chleba.

18. Trzy części konsekrowanego chleba: Corpus triforme Chrystusa.

19. Błogosławienie ludu: Chrystus Błogosławi Swych uczniów i wstępuje do Nieba.

Tyle Amalaryusz.

Ale już Święty Cypryan (+258) pisze:

"Sacrificium respondet passioni":

"Msza jest bezkrwawym przeobrażeniem Ofiary Krzyżowej".

Papież Innocenty III (1161 - 1216 r) (Papiestwo 1198 - 1216r.)

Ukończył Studya w Paryżu i Bolinii. w 37 roku życia wybrany na Papieża mimo oporu z jego strony. Uczoność głęboka i świętość życia obok rycerskiej energii, sprawiły wnet, iż Kościół doszedł pod jego rządami do pełnego rozkwitu swej mocy i zbawiennej działalności. Wyróżnił się także Innocenty III jako poeta i prozaik. On to miał ułożyć hymny: Veni Creator i Stabat Mater. Nas jednak obchodzi przedewszystkiem jego wykład Mszy Świętej.

Dzieło Wielkiego Papieża, obejmujące sześć ksiąg o Świętej Tajemnicy ołtarza, przewyższa wszystkie średniowieczne wykłady Mszy tak ze względu na osobę Autora, jak i pod względem treści. Autor opisuje i objaśnia Mszę Rzymską, jak odprawiano ją za jego czasów. Na wstępie wspomina Autor kilku słowy o ustanowieniu Ofiary Mszy, o jej rozwoju i formie, mówi także o tajemniczem znaczeniu poszczególnych ceremonii i trudności zgłębienia takowych.

Zgodnie z Amalaryuszem wnosi Innocenty, że Msza Święta przedstawia w słowach i znakach symbole odnoszące się do Chrystusa, jest wyobrażeniem Jego życia i męki. Wszystko jest przytem tajemnicą, wszystko pełnem niebiańskiej słodyczy. By jednak poznać tę słodych i jej doznać, koniecznem jest uważne rozmyślanie. Trzeba umieć wysysać miód ze skały i oliwę z najtwardszego kamienia. (Deuter. 32, 13) Głęboka jest studnia, z której czerpać musimy. (Jan 4, 11). Bóg musi dać naczynie do czerpania, Bóg musi otworzyć księgę. (Obj. 5,9). Dlatego wszystko, co napisał dobrego, przypisuje Autor Bogu, winę zaś ustępów małowartościowych przypisuje sobie.

W pierwszej Księdze traktuje Innocenty o osobach kościelnych i ich szatach; wykazuje przytem z Pisma Świętego istnienie Prymatu Biskupa rzymskiego.

Przedstawienie osobliwszych zwyczajów rzymskich daje mu sposobność wypróbowania swego daru objaśniania i tłomaczenia.

Trzecia najkrótsza księga mówi o Konsekracyi. Ciche odprawianie modlitw Kanonu uzasadnia Autor tak samo jak i Beleth, nie zapomina także legendy o pasterzach; nie idzie jednak dalej za wnioskami Beletha. W ołtarzu całopalnym, kadzielnym i propitiatorium starozakonnej światyni widzi Autor typy potrójnej ofiary, jaka sprawuje się na ołtarzu chrześciańskim. Tą potrójną ofiarą jest sacrificium poenitentiae, justitiae i eucharystiae, jak to uzasadnionem jest szeregiem krótkich zdań, bogatych w sentencye i grę wyrazów.

Wstęp do księgi czwartej, w którem Innosenty zaznacza i wyznaje niemoc rozumu i ducha ludzkiego, wobec wzniosłych tajemnic Eucharystyi, powtarzanem był później nieraz przez innych autorów. Trafną jest bardzo refleksya ta w rzeczonym wstępie wobec tego, że księga czwarta zajmuje się w pierwszym rzędzie roztrząsaniem kwesyi dogmatycznych, transsubstancyacyą, postaciami, sposobem obecności Chrystusa, herezyą Berengaryusza itd.

Szósta wreszcie księga traktuje o ostatniej części Mszy. Jak poprzednicy jego na tem polu, począwszy od Amalara, tak i Innocenty trudzi się mozolnie nad wytłomaczeniem znaczenia Krzyżów, jakie kapłan kreśli nad Hostyą i kielichem przed i po Konsekracyi. Siedem razy żegna kapłan Hostyę i kielich znakiem krzyża, a każdy krzyż ma inną przyczynę i inne znaczenie mistyczne, które znajduje się z rozważania męki Pańskiej i z symboliki cyfr.

Krzyże te uważa Autor za zewnętrzne znaki przeobrażenia męki Pańskiej, podczas gdy słowa sprawiają Konsekracyę.

Pierwsze trzy krzyże (przy Haec dona) przypminają zdrdę Judasza, następnie pięć (przy Quam oblationem) przypominają zdrajcę Judasza, Jezusa, kapłanów, uczonych zakonnych i faryzeuszów; trzecie dwa (przy Qui pridie i Simili modo) zaznaczają przystąpienie do Konsekracyi; czwarte pięć (Hostiam puram) oznaczają pięć ran; piąte dwa (Sacrosanctum Fili Tui corpus) przypominają ubiczowanie i więzy Zbawiciela; szóste trzy krzyże (Sanctificas) przypominają trzecią godzinę, w której Pan był ukrzyżowany; siudme pięć krzyżów wreszcie (Per ipsum) przeobraża propasio, pasio i compasio Pana, także Krew i Wodę z rany w Boku Chrystusa.

Kapłan znaczy zatem dwa razy po dwa, dwa razy po trzy, dwa razy po pięć, a siódmy raz - dwa i trzy krzyże, razem zatem pięć razy pięć, czyli 25 krzyżów, jako że w tej świętej tajemnicy muszą wszystkie pięć zmysłów człowieka przejąć się duchowem zrozumieniem; liczba 2 symbolizuje Ciało i Krew, liczba 3 Chleb, Wodę i Wino.