Zegar słoneczny to przyrząd, który mierzy upływ czasu poprzez obserwację położenia słońca. Najpopularniejszymi typami są "ogrodowe zegary słoneczne", które składają się z płaskiej powierzchni służącej jako tarcza, na której zaznaczone są linie wskazujące godziny, oraz ze szpilki lub płytki, której cień rzucany na tarczę działa jak wskazówka godzinowa w zwykłym zegarze. Wraz ze zmianą położenia słońca, cień przesuwa się po powierzchni tarczy, przechodząc kolejno nad liniami godzin. Istnieją również bardziej złożone zegary słoneczne z pochylonymi i/lub zakrzywionymi tarczami. Zegary słoneczne zwykle pokazują pozorny czas słoneczny, ale przy niewielkich zmianach mogą również wskazywać czas standardowy, czyli czas strefy czasowej, w której zegar jest geograficznie zlokalizowany.

Od czasów starożytnych Egipcjanie i Babilończycy, obserwując słońce, zdawali sobie sprawę, że powoduje ono cienie obiektów. Dokonując tych obserwacji zauważyli, że w ciągu dnia wielkość tych cieni zmieniała się. Wczesny człowiek po raz pierwszy użył własnego cienia do oszacowania czasu (ruchome cienie). Wkrótce potem zdał sobie sprawę, że może użyć kija wbitego w ziemię w pozycji pionowej, aby dokonać tych samych szacunków. W ten sposób powstał ojciec wszystkich zegarów słonecznych, słynny Gnomon. O świcie cień jest bardzo długi, w południe ma minimalną długość, a o zmierzchu ponownie się wydłuża. Powody, dla których warto zbudować zegar słoneczny w dzisiejszych czasach:

Jako przedmiot dekoracji i ciekawostki, na przykład w ogrodach, parkach i na placach.
W celach edukacyjnych, generując zainteresowanie astronomią wśród młodzieży i dorosłych, w szkołach, muzeach i innych miejscach publicznych.

Do skutecznego sprawdzania czasu w miejscach na zewnątrz, gdzie ludzie zwykle nie noszą zegarków na rękę, na przykład na plaży, boiskach sportowych i basenach. Podstawową zasadą budowy zegara słonecznego jest to, że wskazówka (gnomon), która będzie rzucać cień na tarczę, musi być ustawiona tak, aby była równoległa do osi obrotu Ziemi.