Mam pytanie do znawców prawosławia. Czy Cerkiew Prawosławna prowadziła akcję misyjną na ziemiach rdzennie polskich i tradycyjnie "łacińskich" (Mazowsze, Świętokrzyskie, Kaliskie)?

Czy cerkwie w Waszawie i Łodzi obsługiwały tylko Rosjan z Cesarstwa? Czy były przypadki konwersji wśród Polaków - np. chłopów służących w carskiej armii?

A Żydzi polscy? Jeżeli zmieniali warę, to czy zawsze wybierali katolicyzm?

Chętnie poznam jakieś dokumenty z tej epoki.

Moje pytania nie dotyczą unitów, których - jak wiemy - carat na siłę podporządkował cerkwi.

Coś na ten temat pisali w lekturach, np. "Syzyfowe Prace" Żeromskiego.

Ja jednak bym się upierał, że Cerkiew za caratu nie ewangelizowała katolików tak jak np. jezuici (Bobola) prawosławnych na Rusi. Cerkiew była potrzebna przede wszystkim do obsługi tysięcy Rosjan z administracji i wojska głównie. A więc nie były to misje typowe dla katolicyzmu na Rusi.

Prawosławie na ziemie polskie dotarło jeszcze przed oficjalnym chrztem Polski za czasów Mieszka I. Miało to związek z misją św. Cyryla i Metodego. W późniejszym okresie nie prowadzono misji na wymienionych przez Ciebie terenach. Nie było ku temu powodów. Skoro już tam byli chrześcijanie...
Powstawały jednak cerkwie w miastach i regionach, które w swojej wypowiedzi uznałeś za rdzennie łacińskie, ponieważ była tam też ludność prawosławna. Ot chociażby tacy kupcy greccy. Grecja to kraj tradycyjnie prawosławny, więc Grecy przybywając w handlowych interesach do Polski, chcieli mieć gdzie się pomodlić.

Najwięcej cerkwi powstało w okresie zaborów. Tu powtórzę jedynie to, co już napisał Didymos. Budowano je po to by mogły służyć dla rosyjskiej administracji i wojska oraz ich rodzin. Na pewno ich celem nie prozelityzm, aczkolwiek zdarzały się przypadki konwersji. Nikt jednak nikogo do tego nie zmuszał. Sam znam kilka przypadków katolików, którzy w tamtym okresie przeszli na prawosławie. Poznali je odbywając służbę wojskową w rosyjskim wojsku. Odnośnie Żydów, to niestety nic nie wiem o konkretnych przypadkach.

Co do unitów, to nie jest tak, iż carat siłą podporządkował ich Cerkwi. W okresie zaborów miały miejsce dwie duże konwersje unitów na prawosławie. Pierwsza miała miejsce w 1839 r. kiedy to unici przyjęli prawosławie z własnej woli. Nikt ich do tego nie zmuszał. Druga konwersja miała miejsce w 1875 r. Niestety w tym przypadku carska administracja popełniła fatalny błąd stosując rozwiązania siłowe. Nie obyło się bez ofiar. Zamiast pozwolić samym unitom dojrzeć do ewentualnej decyzji o konwersji, wysłano przeciw nim wojsko. Jak to bywa z czymś co zostało wymuszone siłą, konwersja ta miała bardzo wątłe podstawy. Efekt był taki, iż chociaż Ci ludzie formalnie byli prawosławni, to w sercu nosili żal do caratu. Kiedy w 1905 r. car Mikołaj II wydał ukaz tolerancyjny, pozwalający na konwersję, mnóstwo unitów zmuszonych w 1875 r. do przyjęcia prawosławia przyjęło rzymski katolicyzm. Innej możliwości im w ukazie nie dano - albo katolicyzm, albo prawosławie. Nie mogąc pozostać unitami, ani nie czując się dobrze jako prawosławni, wybrali katolicyzm. Mnóstwo ludzi z terenów południowo - wschodniej Polski, którzy dziś są katolikami ma unickich i prawosławnych przodków. Często sami nie do końca zdają sobie z tego sprawę.

Sporo też unitów, ale z zaboru austriackiego przyjęło prawosławie w latach 20-tych ubiegłego wieku. Dotyczy to terenów tzw. Łemkowszczyzny - Bieszczady i Beskidy.

Dziękuję

Co znaczy "ziemie rdzennie polskie"?

Trzeba jasno powiedzieć, że Cerkiew Prawosławna uprawiała prozelityzm wśród wyznawców rzymskiego katolicyzmu, obojętnie czy mieszkali w "Królestwie Polskim", czy na Litwie, czy na Wołyniu, Podolu, Polesiu itp. i czy byli Polakami, czy Litwinami, czy Białorusinami. Od kiedy to wyznacznik etnicznego historyzmu tej czy tamtej krainy decyduje o wierze aktualnie mieszkających tam ludzi? Czy katolicy z okolic Pińska bardziej "zasługiwali" na nawracanie niż ci z okolic Piotrkowa?

A co do Kongresówki - no a czym innym, jak nie prozelityzmem, było zabieranie katolikom kościołów (np. dzisiejszej Katedry Polowej w Warszawie) w celu przekształcenia na cerkwie, lub też kasata wielu zakonów katolickich, przy jednoczesnym wzmożonym budownictwie cerkiewnym, - jak nie prozelityzmem???

To, że katolicy w Polsce nadrobili z nadwyżką wszystkie swoje krzywdy w latach międzywojnia, co również było prozelityzmem zwłaszcza wobec prawosławnych mieszkańców Wołynia, nie oznacza, że czynów drugiej strony nie należy oceniać właściwie. Bo tylko sprawiedliwa ocena tak własnych, jak i cudzych win, decyduje o sprawiedliwszej przyszłości.

Res sacra miser