Hmmmm - o ile jeszcze jestem w stanie zrozumieć zarzuty co poniektórych antyklerykalnych oszołomów twierdzących, iż papież za mało protestował to mówiąc szczerze jestem w szoku kiedy słyszę, że wręcz wspierał Hitlera.

Możesz to jakoś rzetelnie udowodnić? Bo jak dla mnie - to już poważne pomówienie.

Jeżeli to nie jest wspieranie, to co jest ? Miał pójść z karabinem i sam zacząć mordować ?

Wybacz Pug - angielskiego nie znam. Mógłbyś zatem przetłumaczyć? I podać źródło tej informacji?

Źródło: "Pope Pius XII and the Holocaust" autorka: Shira Schoenberg

Nie będe tłumaczył słowo w słowo ...

Artykuł wskazuje na całkowity brak działań mimo próśb o interwencję składanych przez wiele różnych osób (w tym także z wewnątrz kościoła) w sprawie deportowania i zabijania Żydów z Hiszpanii, Litwy, Słowacji, Ukrainy. Kościół (dokładniej Pius XII) zachowywał cały czas całkowicie nautralny stosunek do problemu. Podstawą do tego było twierdzenie jakoby potępienie Niemieckiego bestialstwa mogło mieć zły wpływ na katolików mieszkających na zajmowanych przez Niemców terenach.

Całkowity brak reakcji na wydarzenia drugiej wojny światowej można traktować tylko w jeden sposób. Kościół obawiał się zwycięstwa Niemców i poprzez brak interwencji próbował zapewnić sobie przetrwanie. Nawet za cenę zaprzedania swoich "ideałów". Tyle jest warte chrześcijaństwo w chwili próby ... nie wiadomo co gorsze, zezwierzecenie się niemieckich katolików, czy brak jakiejkolwiek reakcji na to ze strony głowy KK? A ty jak myślisz Saxonie?

Pugu
Nie wysilaj sie w tlumaczeniu tych bredni, ktore sa tylko antykatolicka propaganda nie majaca nic wspolnego z prawda.
......ale...czegoz mozna sie spodziewac po "walczacym" ateiscie?

Nie czytaj zatem tego co tutaj podam.....bo ty tego i tak nie uznasz. Ty wierzysz tylko w bzdury, ktory maja na celu pograzyc KK.

!917-1929 - Pacelli (pozniejszy Pius XII) zostaje nuncjuszem apostolskim w Niemczech - będzie nim przez 12 lat (do 1929). Z 44 przemówień, jakie wygłosi w Niemczech w tym czasie, 40 będzie potępiać jakiś aspekt rodzącej się ideologii nazistowskiej.
Zresztą później, w latach 30-tych (sprawując funkcję watykańskiego sekretarza stanu) będzie kontynuowac tę linię, wysyłając Niemcom 55 protestów (za co Niemiecka prasa nazwie go pogardliwie "kochającym Żydów kardynałem").

lata 30-te - W niemal wszystkich "katolickich" okręgach wyborczych - w wyniku ostrzeżeń przed zagrożeniem hitlerowskim płynących z ambon - partia nazistowska otrzymuje wyniki dużo gorsze od przeciętnych w Niemczech.

1933 - Stolica Apostolska wzywa wszystkich duchownych i biskupów niemieckich do przeciwdziałania nienawiści rasowej.
Kardynał Faulhaber wygłasza głośne "kazania adwentowe" w których odrzuca propagandę antysemicką.
Następuje podpisanie (przygotowanego już w latach 20-tych) konkordatu pomiędzy Niemcami a Watykanem. Hitler zagroził - w wypadku niepodpisania - zamknięciem wszystkich szkół katolickich. Papież miał tez nadzieję iż konkordat przyczyni się do zapobieżenia utworzenia aryjskiego "Niemieckiego Kościoła Narodowego".

1935 - Radio Watykanskie - w reakcji na Ustawę Norymberską - emituje prośbę o modlitwę za prześladowanych Żydów w Niemczech.
W marcu Pacelli pisze list otwarty do biskupa Kolonii, nazywając nazistów fałszywymi prorokami o pysze Lucyfera.
Tego samego roku atakuje ideologie opętane przesądem rasy i krwi wobec olbrzymiego tłumu pielgrzymów w Lourdes.

1937 - Potępienie nazizmu w encyklice "Mit brennender sorge" ("z palacą troską"). Encyklika ta, ogloszona w 11500 katolickich parafiach na terenie calej III Rzeszy, sprowokowala Goebbelsa do zapisania w dzienniku: "Teraz ksieza beda musieli poznac nasz porzadek i nasza nieustepliwosc"
W kościele Notre Dame w Paryżu Pacelli określa Niemcy jako "szlachetny i potężny naród, który źli pasterze sprowadzili na manowce ku ideologii rasy".
Pius XI mówi delegacji niemieckiego episkopatu : "Celami i metodami narodowi-socjaliści niczym nie różnią się od bolszewików. Powiedziałbym to nawet panu Hitlerowi"
Rozpoczyna się nagonka na kapłanów ( zwłaszcza, ale nie tylko katolickich - przed wybuchem wojny w Dachau więziono 447 kapłanów, z czego 411 katolickich (mimo faktu, że katolicy stanowili jedynie 1/3 ludności Niemiec). W refrenie piosenki hitlerowskich oddziałów szturmowych SA zawarte były m.in. słowa: "Towarzysze z oddziałów szturmowych, wieszajcie Żydów, stawiajcie księży pod ścianę".

1938 - Pius XI wypowiada słynne zdanie wobec grupy belgijskich pielgrzymów: "Antysemityzm jest niedopuszczalny; duchowo wszyscy jesteśmy Semitami".
Kardynał Innitzer z Wiednia wypowiada się pozytywnie o Hitlerze. Natychmiast zostaje wezwany do papieża i zostaje zmuszony do podpisania publicznego sprostowania.

1939 - Encyklika "Summi Pontificatus" będąca wołaniem o pokój. Mimo deklaracji iż - posłuszny swojej roli - zwraca się do obu stron, Pius XII jednoznacznie cytuje "nie ma Greka ani Żyda" używając słowa "Żyd" w kontekście odrzucenia ideologii rasistowskiej. Papież przestrzega przed teoriami negującymi jedność rodzaju ludzkiego widząc w nich zapowiedź prawdziwej "godziny ciemności" .New Yor Times w numerze z 28.X.1939 tak na pierwszej stronie komentuje tę encyklikę : "Papież potępia dyktatorów, gwałcicieli traktatów, rasizm" . Była ona na tyle jednoznaczna, że alianckie samoloty zrzucały ją na Niemcy w celu wzniecenia nastrojów antynazistowskich.

1940 - W styczniu papież wydał instrukcje dla Radia Watykańskiego, aby ukazano straszliwe okrucieństwa niecywilizowanej tyranii wobec Żydów i Polaków. "Jewish Advocate" z Bostonu pisał o tej audycji iż była otwartym potępieniem niemieckich zbrodni dokonanych przez nazistów w Polsce, stwierdzając, że znieważają one moralne sumienie ludzkości. "New York Times" napisał: Oto Watykan przemówił, z autorytetem, którego nie można zakwestionować, i potwierdził najgorsze wieści o terrorze, które napłynęły z polskiej ciemności. "Manchester Guardian" obwołał Radio Watykańskie najpotężniejszym stronnikiem umęczonej Polski.
Papież udziela audiencji Joachimowi von Ribbentropowi, niemieckiemu ministrowi spraw zagranicznych (był to jedyny wysoki funkcjonariusz hitlerowski na audiencji u papieża). Ribbentrop atakuje papieża za opowiedzenie się po stronie antyhitlerowskiej. Pius XII w odpowiedzi odczytuje listę faszystowskich zbrodni. New York Times komentuje to wystąpienie "W żarliwych słowach przemawiał do Ribbentropa, bronił Żydów w Niemczech i Polsce."
Papież pośredniczy w tajnych rozmowach pomiędzy spiskowcami antyhitlerowskimi a Brytyjczykami. Ostrzega aliantów przed inwazją niemiecką na Holandię, Francję i Belgię.

1941 - W dniach 22-23.09.1941 odbywa się konferencja "specjalistów" od spraw kościelnych. W materiałach z Tej konferencji używane jest wyrażenie "końcowy obrachunek z Kościołem". Gestapo planowało - po zwycięstwie III Rzeszy - oskarżyć Kościół o zdradę stanu. Reichsleiter Martin Bormann w piśmie okólnym do gauleiterów z 09.06.1941 pisał :

"Wszelkie wpływy przeszkadzające w prowadzeniu narodu przez fuhrera z pomocą NSDAP lub mające temu zaszkodzić, muszą być udaremnione. Coraz bardziej należy odwracać naród od Kościołów i ich organów, proboszczów. Nigdzie nie należy pozwalać Kościołom na zyskanie ponownego wpływu na kierowanie narodem. Musi on być bez reszty i ostatecznie złamany"

1942 - Pius XII wysyła nuncjusza do Vichy, by zaprotestował przeciw "nieludzkim aresztowaniom i deportacjom Żydów z zarządzanej przez Francuzów strefy na Śląsk i do Rosji". Francuscy biskupi wydają list pasterski przeciw deportacjom, szeroko omawiany przez Radio Watykańskie.New York Times pisze "papież wstawiał się za Żydami przeznaczonymi do wywiezienia z Francji" . Ta interwencja bardzo rozsierdza Niemców. Kierowana przez Goebbelsa propaganda niemiecka rozpowszechniła w odwecie 10 mln egzemplarzy broszury cytującej - w formie zarzutu - interwencje papieża i nazywającej go na tej podstawie prożydowskim papieżem
. W lipcu zostaje opublikowany - inspirowany przez papieża - list pasterski biskupów holenderskich z potępieniem "niemiłosiernego i niesprawiedliwego traktowania Żydów" . Niestety, skutki sa odwrotne do zamierzonych - hitlerowcy aresztują i wywożą do Oświęcimia kilkuset żydowskich konwertytów na katolicyzm ( w tym późniejszą świętą Edytę Stein) - w ogóle naziści wywożą z Holandii na śmierć więcej Żydów niż z krajów ościennych (79%). Tego błędu papież już nie powtórzy - narażając się na zarzuty iż "nie ekskomunikował nazistów" i że "papież milczał". Główny rabin Danii (Marcus Melchior) stwierdzi po latach :

"gdyby papież się wypowiedział, Hitler prawdopodobnie dokonałby masakry ponad sześciu milionów Żydów i pewnie dziesięć razy po dziesięć milionów katolików, gdyby tylko był w mocy tego dokonać"
Papież wygłasza przemówienie wyrażając troskę "o te setki tysięcy, które bez jakiejkolwiek winy, czasem jedynie ze względu na swoją narodowość czy rasę, przeznaczone są na śmierć albo powolną zagładę" .
Wewnętrzna analiza hitlerowska tak je ocenia :

"Jego przemówienie było jednym długim atakiem na wszystko to, za czym się opowiadamy (ź ) Wyraźnie opowiada się on po stronie Żydów. (ź ) Rzeczywiście oskarża on lud niemiecki o niesprawiedliwość względem Żydów i czyni się rzecznikiem żydowskich przestępców wojennych"

Gen. Carlo Wolff otrzymuje od Hitlera sugestie, by "zająć jak najszybciej Watykan i Państwo Watykańskie, zabezpieczyć archiwa i dzieła sztuki, które mają unikalną wartość, i przenieść papieża wraz z Kurią pod ich opiekę, tak aby nie mogli wpaść w ręce aliantów i wywierać politycznego wpływu" . Na początku grudnia 1943 r. Wolff odwodzi Hitlera od tego planu.
Biskupi niemieccy wydają list pasterski Fulda (przedrukowany w krajach alianckich jako przykład oporu wewnętrznego wobec nazizmu).
Pius XII prosi kościoły i klasztory we Włoszech, by dawały schronienie Żydom.
Papież oświadcza jednemu ze swych gości: "Zagrożenie komunistyczne rzeczywiście istnieje, ale w tej chwili zagrożenie nazistowskie jest bardziej poważne."


1943 - 16 marca generał Francisco Franko (dyktator Hiszpanii) proponuje Papieżowi posrednictwo w negocjacjach z Hitlerem. Za pośrednictwem hiszpańskiego ambasadora przy Stolicy Apostolskiej Domingo de las Barcenasa przedstawia plan mający na celu zawarcie pokoju na Zachodzie i użycie nazizmu w obronie cywilizacji przed komunizmem. Pius XII odpowieda iż zarówno nazizm jak i komunizm są ateistycznymi naturalizmami wrogimi duchowości chrześcijańskiej. Dodaje iż Trzecia Rzesza może ustąpić jedynie przed siłą i wyraża nadzieję że stanie się to pod presją koalicji angloamerykańskiej. Dodaje też "Nazistowskie prześladowania są bardziej niebezpieczne niż którekolwiek z poprzednich"[i]
2 czerwca papież wygłasza przemówienie, w którym stwierdza : "Chciałbym zwrócić waszą szczególną uwagę na obecne tragiczne położenie Polaków (...) Błagamy Królową Niebios, aby tym ludziom wystawionym na tak straszną próbę, jak i wszystkim innym, którym dane było spożywać ten kielich goryczy wojny, zechciała zapewnić przyszłość harmonizującą z prawowitością ich pragnień i wielkością ich ofiary, w Europie odnowionej na podstawach chrześcijańskich, w jedności państw wolnych od błędów i wypaczeń przeszłości".
Niemcy wkraczają do Rzymu. 28 września Kappler żąda od Żydów w mieście okupu w wysokości miliona lirów i pewnej ilości złota pod groźbą wywozu do obozu zagłady. Pieniądze zostają zebrane, jednak Żydzi nie mieją tyle złota (brakuje 15 kg). Rabin Rzymu zwrócił się do papieża, który nie wahał się : okup zostaje zapłacony. Nie ujawniono źródła pochodzenia złota, jednak twierdzi się iż papież nakazał stopienie konsekrowanych naczyń.(Niektórzy twierdzą iż papież wydał stosowne polecenie, ale między 27 a 29 września Żydzi otrzymali złoto od bliżej nie ustalonych wspólnot katolickich).
W listopadzie Pius XII nakazuje niemieckiemu nuncjuszowi przekazanie Hitlerowi kategorycznego potępienia masowych mordów na Żydach. Nuncjusz tak opisał spotkanie z władzami : "Reichfuehrer przyjął mnie, ale gdy tylko zacząłem mówić o Żydach, o współczuciu i miłosierdziu, stanął przy oknie i walił o nie palcami. (...) Można sobie wyobrazić, jak trudno jest rozmawiać z kimś, kto stoi do Ciebie tyłem. Ale nadal mówiłem. W pewnym momencie Hitler szybko odwrócił się, podbiegł do stołu, chwycił dzbanek z wodą i z gniewem rzucił nim o podłogę".

1944 -

Po wyzwoleniu Rzymu grupa Żydów przybywa do papieża, by mu podziękować. Nic dziwnego - dzięki jego staraniom, we Włoszech ocalało 80% Żydów (w Europie ocalało ok. 20%). Pius XII mówi do nich "Przez stulecia Żydzi byli traktowani niesprawiedliwie i pogardzani. Czas, by traktowano ich w sposób sprawiedliwy i ludzki; pragnie tego Bóg i pragnie tego Kościół. Św. Paweł mówi nam, że Żydzi są naszymi braćmi. Powinni być również przyjmowani jako przyjaciele."

To kilka faktow zaprzeczajacych ateistycznej teorii Puga.
Kto chce, niech czyta.......a kto nie przeczyta i nie bedzie wiedzial...ten niech lepiej nie zabiera glosu !

Pozdrowka

1940 - Albert Einstein (Zyd) - "Jedynie Kościół zagrodził drogę hitlerowskim kampaniom zdławienia prawdy. Nigdy przedtem nie interesowałem się Kościołem, lecz dziś budzi on we mnie zachwyt i uczucie przyjaźni. Jedynie Kościół bowiem miał odwagę i upór, by bronić prawdy i wolności moralnej. Musze wyznać, ze to, czym kiedyś pogardzałem, dziś wychwalam bezwarunkowo".

1943 - Chaim Weizmann, późniejszy prezydent Izraela - Stolica Święta użycza swej potężnej pomocy gdzie tylko może, by złagodzić los moich prześladowanych współwyznawców.

1944 - Isaak Herzog, główny rabin Izraela - Lud Izraela nigdy nie zapomni, co Jego Świątobliwość i jego znakomici przedstawiciele, pobudzeni wiecznymi zasadami religii, która kształtuje sam fundament prawdziwej cywilizacji, czynią dla naszych nieszczęśliwych braci i sióstr w tej najtragiczniejszej godzinie naszej historii, co jest żywym dowodem Boskiej Opatrzności na tym świecie.

1945 - dr Josepha Natana w imieniu Italian Hebre Commision - "Nade wszystko wyrażamy nasze uznanie dla Papieża, zakonników i zakonnic wykonujących jego polecenia, zwłaszcza uznania przez Papieża wszystkich prześladowanych jako braci i spieszenie nam z pomocą, wszelkimi siłami bez oglądania się na grożące im niebezpieczeństwo."

1958 - przedstawicielka Izraela Golda Meir na forum ONZ - O Piusie XII:
"Kiedy straszliwe męczeństwo stało się udziałem naszego narodu, Papież wznosił glos w obronie ofiar. Głęboko bolejemy nad strata, jaka stanowi śmierć tego wielkiego Sługi pokoju".


Pugu.......chcesz cos DODAC???
Czy znow zacytujesz ateistycznych "pustakow" ?

pozdrowka

Wstępowanie do partii komunistycznej mialo pociagac za sobą natychmiastową ekskomunikę, jakoś w przypadku partii nazistowskiej nie bylo takich konsekwencji, wręcz przeciwnie podpisany został konkordat z Trzecią Rzeszą, duchowieństwo niemieckie uczestniczyło w różnych "festynach" partii hitlerowskiej, z ochotą podnoszono rękę na pozdrowienie hitlerowskie. Pius XI był przeciwnikiem nazizmu, wydał dwie encykliki, jego następca krytykował nazizm "po cichaczu", aby broń Boże nie spadł wlos z głowy niemieckim katolikom, którzy i tak wzgardzili Kościolem w tym czasie. Dlaczego Pius XII nie ekskomunikowal wszystkich ważniejszych dzialaczy nazistowskich? Dlaczego nie wypowiadal się wprost o holokauście? Dlaczego nie nazwal Hitlera antychrystem? Ponieważ stchórzył. Gdyby tak miał postępować św. Piotr to chrzescijanstwo nie rozwinełoby sie, bo co powiedzialby cezar, co pretorianie? Apostolowie potrafili ginąć, pozniejszy papieże niekoniecznie. Dla Piusa XII chrzescijanstwo to kalkulacja polityczna, Stalin jest daleko to można zwalczac komunizm, Mussolini i Hitler blizej to faszyzm jest nie taki zly, w dodatku papieże podkreslali dobrodziejstwo korporacji pracowniczych, charakterystycznych dla faszyzmu. Zakazac bezwzględnie wstępowania do partii nazistowskiej to nie, zakazywac modnych strojów kobiecych to tak. Osobną kwestią jest udział duchowienstwa w schlebianiu faszystom np. ksiądz Tiso na Słowacji, poparcie papieza dla faszystów chorwackich. Prawda jest taka że Pius XII się nie sprawdził, staral sie chronic Żydów, niech nikt nie ma wątpliwości ale bez konkretnych, donioslych dzialan politycznych.

Rafi

Najwyrazniej nie przeczytales moich dwoch poprzednich postow........i ciagle drazysz temat na ktory juz dalem odpowiedz.

Odpowiedzi na swoje watpliwosci poszukaj w tekscie wyzej.........znajdziesz na oba.
Wystarczy troche chceci........

pozdrowka

....no tak..przypisywanie Piusowi XII nazistowskich sympatii, to duże nadużycie( by nie powiedzieć mocniej)-choć zapewne we wczesnych latach 30 (33/34?) był, jeszcze jako kardynał, zafascynowany III Rzeszą. Co do jego bierności w kwestii Holocaustu, tu zdania są podzielone, odtajnione bodaj w zeszłym roku dokumenty z archiwum watykańskiego sugerują pomoc( materialną i nie tylko) tak znaczną , że wzbudzała pogróżki Niemiec hitlerowskich.....problem tylko w tym, że część dokumentów nie została jeszcze odtajniona ( są podobno porządkowane i segregowane)-ma to się stać w 2005/2006 roku...niektórzy historycy dopatrują się w tym manipulacji.
Dla mnie osobiście Pius XII miał szalenie delikatną pozycję, w ogarniętej wojną Europie i przychylam się do zdania niektórych histroryków , że wybrnął z niej jak prawdziwy mąż stanu ( czytaj. realnie oceniający swe mozliwości) , z drugiej strony postępowanie beatyfikacyjne w jego wypadku wydaje mi się...przedwczesne....ale to moje subiektywne odczucie.....

Beli
Wielki rabin Rzymu Eugenio Zolli, widząc ogromną pomoc dla swojego narodu ( w tym ofiarowanie 15 kg złota), poruszony tym, zmienia wyznanie i przyjmuje chrzest, zostaje wyznawcą Chrystusa.

Alus

Ci , ktorych zamiarem jest jedynie opluwanie KK.......nigdy nie przyjma do wiadomosci takich faktow.
Mozemy sie wysilac na wszelkie sposoby......oni po prostu nie przeczytaja tego i pomina to milczeniem. Dalej brnac w swoje wyimaginowane bzdury.

Jezeli ktos sie uprze przy swoim zdaniu (mimo, ze mylnym), to takiego nawet wolami nie odciagniesz.
Najsmieszniejsze jednak w tym wszystkim jest to, ze nam chrzescijanom (katolikom) zarzuca sie slepote. Wystarczy jednak pokazac prawde i okazuje sie ona calkowicie inna niz ta stworzona przez zaslepionych nienawiscia krytykow KK. (zazwyczaj ateistow)

pozdrowka

Belizariuszu nie o to chodzi zeby na przykladzie Piusa XII krytykować Kościol katolicki, ktory w czasie II wojny światowej poniosl ogromne straty, wielkie meczeństwo. Wlasnie z powodu tylu nieszczęśc ktore spadly na Kosciol należy dokladnie analizować pontyfikat Piusa XII. Przecież bierność papieża w czasie holokaustu to często poruszany temat wsrod politykow czy historyków. O tej bierności po wojnie huczał cały świat a nie tylko komunisci, wielu ludzi odłączylo się od Kosciola z tego powodu. Zadawano pytanie gdzie byl Kosciol kiedy pracowaly kominy krematorium? Podales Belizariuszu wypowiedzi politykow żydowskich , wiadomo jak krytycznie ocenia Piusa XII większośc polityków w Izraelu, Ameryce, Europie, takze w Polsce. Nie moge sie pogodzić z tym, ze w czasie kiedy z głodu, tortur, chorób w obozach koncentracyjnych ginęło polskie duchowienstwo, papież w tym czasie nosił się lektyką, jadł sobie smaczne śniadanko. To ma być chrześcijaństwo? Kolejny raz stolica apostolska zlekceważyła Polaków. W 1939 roku, nie bylo żadnych stanowczych slow potepienia wsprawie ataku na Polskę! W sprawie Iraku obecny papież zająl bardziej zdecydowane stanowisko niż Pius XII w sprawie Polski. Nawet po wojnie byly trudności z beatyfikacją i kanonizacja św. Maksymiliana Kolbego, jeden z urzędnikow watykanskich powiedzial że Kolbe nie moze byc uznany za męczennika bo nie zginął za wiarę z rąk pogan, kanonizowal go dopiero Jan Paweł II. Pamiętać nalezy o tym jak Pius XII bardzo ujął sie za Niemcami wysiedlonymi z ziem odzyskanych, nie chcial początkowo zreorganizowac administracji na tych ziemiach. Dlaczego Pius XII nie powiedzial wprost, że kazdy nazista, kazdy esesman, kazdy lojalny wobec Hitlera będzie ekskomunikowany? Tylko tyle. Ach ta dyplomacja! Hitler powiedzial: albo jest się Niemcem albo chrzescijaninem. Pius XII nic na to nie odpowiedzial. Ale w sprawie komunizmu byl bezkompromisowy, bo Moskwa daleko.
Nie mozna zarzucać Piusowi XII ze popieral Hitlera, raczej sie go bał, ale progermanskie sympatie jego pontyfikatu są widoczne. Pius XI byl bardziej zdecydowany i obiektywny, zwlaszcza w stosunku do Polski.

Jeżeli ktoś ma krytyczne zdanie w sprawie Piusa XII, to nie znaczy że jest wrogiem Kościola.

Rafi

W dalszym ciagu nie jestes po lekturze moich dwoch postow.
Jak przeczytasz to pogadamy.....

pozdrowka

Belizariuszu ... źródełka poproszę ... wybacz, ale moja sceptyczna natura nie przyjmuje zbyt wiele, na słowo ... także co do cytatów ...